Vlak voor haar promotie krijgt de wiskundige Lakshmi een brief, ogenschijnlijk van zichzelf uit de toekomst, met een formule die laat zien dat je een snelheid hoger dan die van het licht kan krijgen. Klinkt als het begin van een low-budget Netflixfilm maar hou vol!
Toen ik voor het eerst de titel zag, kwam die nogal corny op me over. Ik weet niet in hoeverre MacLeod ‘m ironisch bedoelt, maar de hoofdstukken hebben soortgelijke namen: The Shores of Ishtar Terra; Night of the Comet; Coda: Return of the Robots. In combinatie met de scifi-referenties kan je goed zien dat de schrijver een intelligente genreliefhebber is. Laat dit citaat even op je inwerken: ‘Turing-test me all you like, and you’d never suspect my mind doesn’t work likes yours. And, or course, I’d never suspect it either!’
Die laatste toevoeging (‘I’d never suspect it either’) geeft eigenlijk aan hoe MacLeod over kunstmatige intelligentie denkt: a.i. die een Turingtest doorstaat en niet uit zijn rol valt, moet zoiets natuurlijk beweren. Maar andersom: als mens zou je dat óók zeggen, en alle andere mensen ook, maar als een a.i. het zegt en niet menselijk is, hoe weet je dan dat andere mensen die het zeggen, wel menselijk zijn?
Zo zijn er een heel aantal van deze terloopse zinsneden die meer over de ideeën van de schrijver en over het verhaal zeggen dan je bij eerste lezing zou denken. En uiteraard hoor je een kunstmatige intelligentie in je verhaal op een zeker punt te laten zeggen: ‘I’m sorry, Iason, I don’t think I can do that.’
Verderop horen we de robot in kwestie opmerken: ‘You all live inside an AI,’ waarmee hij doelt op de alomtegenwoordige Iskander, in het verhaal het equivalent van een opgevoerde Siri, en in hoofdstuk acht vinden we de term ‘machine personhood’, die me erg deed denken aan een ander boek dat ik recent gelezen had: Machinehood, door S.B. Divya, waarin de vraag aan de orde komt of als we mensen als machines behandelen, we machines (a.i.) dan geen mensenrechten moeten geven.
‘Smart-Alec is a tool for advertising and some not very effective political manipulation. WeThink is a tool for social conformity. Iskander knows what you want, what you will soon want, and what you can be made to want, just as surely as I do, but on a vastly greater scale and over a far wider range of preferences you’re just convenient moving parts of a machine already in Europe, and here in Cloud City you’re pioneering turning over even more of your lives to it.’
Voor de rest zet de schrijver een geloofwaardig toekomstig politiek beeld neer: een wereld grofweg verdeeld in drie blokken, gebaseerd op de huidige wereldpolitiek. Die is aanwezig in het verhaal maar niet zo overheersend als in andere boeken, en zonder rare, overbodige rituelen maar met herkenbare menselijkheid.
Uitgebreide beschrijvingen van Schotse plaatsen en landschappen geven het verhaal het karakter van een BBC-serie. Wat ik erg vóór MacLeod vind spreken is dat hij de wetenschap en technologie verder uitlegt dan veel andere schrijvers tegenwoordig. Dat werkt heel goed voor mijn voluntary suspense of disbelief. En wat helemáál geweldig is, is dat MacLeod metrische eenheden gebruikt. Er is genoeg scifi die claimt metrisch te gebruiken maar waarbij de voeten en mijlen je alweer snel om de oren vliegen.
Een geloofwaardig verhaal over politiek, harde kunstmatige intelligentie, en de ontdekking van faster-than-light travel in de nabije toekomst. Zeer geschikt voor liefhebbers van Iain M. Banks en Andrew Bannister.